Kategorialne i dymensjonalne podejście w diagnozie na przykładzie zespołu Aspergera
DOI:
https://doi.org/10.24917/20837283.7.6Słowa kluczowe:
zespół Aspergera, diagnoza dymensjonalna, diagnoza kategorialna, autyzm, spektrum autyzmu (ASD)Abstrakt
W najnowszych klasyfikacjach medycznych (DSM-5 i ICD-11) zespół Aspergera nie jest już odrębną jednostką nozologiczną. Został on włączony do kategorii zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD), co znacząco wpłynęło na brak diagnoz różnicowych. Nie jest to najlepsze rozwiązanie dla osób z ASD, ponieważ nie uwzględnia wyraźnej odrębności autyzmu i zespołu Aspergera, pomimo występowania podobieństw. Poza podobieństwami zespół Aspergera charakteryzuje się również licznymi różnicami w stosunku do autyzmu i nie ograniczają się one wyłącznie do różnic o charakterze ilościowym (nasilenie głębokości występujących deficytów). Dużą rolę w pojmowaniu ASD odgrywa dominacja podejścia kategorialnego, zarówno w DSM, jak i ICD.
Bibliografia
Allen D.A., Rapin I. (1992). Autistic children are also dysphasic. In: H. Naruse, E. Ornitz (eds.), Neurobiology of infantile autism (pp. 73–80). Amsterdam: Excerpta Medica.
Google Scholar
Bishop D.V. (2010). Overlaps between autism and language impairment: phenomimicry or shared etiology? Behavior genetics, 40, 618–629.
Google Scholar
Bishop D.V. (2014). Ten questions about terminology for children with unexplained language problems. International journal of language & communication disorders, 49(4), 381–415.
Google Scholar
Bishop D.V.M. (2010a): Overlaps Between Autism and Language Impairment: Phenomimicry or Shared Etiology. Behavior Genetics, 40(5), 618–629.
Google Scholar
Compton W.M., Guze S.B. (1995). The neo‑Kraepelinian revolution in psychiatric diagnosis. European archives of psychiatry and clinical neuroscience, 245, 196–201.
Google Scholar
Everett D.L. (2019). Jak powstał język: historia największego wynalazku ludzkości. Warszawa: Prószyński i S‑ka.
Google Scholar
Fields R.D., Dzięcioł K. (2011). Drugi mózg: rewolucja w nauce i medycynie. Warszawa: Prószyński Media.
Google Scholar
Félix J., Santos M.E., Benitez‑Burraco A. (2022). Specific Language Impairment, Autism Spectrum Disorders and Social (Pragmatic) Communication Disorders: Is There Overlap in Language Deficits? A Review. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 1–21.
Google Scholar
Gamble C., Gowlett J.A., Dunbar R.I.M. (2017). Potęga mózgu: jak ewolucja życia społecznego kształtowała ludzki umysł. Kraków: Copernicus Center Press.
Google Scholar
Korendo M., Rutkiewicz‑Hanczewska M. Afazja rozwojowa i zespół Aspergera w kontekście diagnozy: o możliwości współwystępowania zaburzeń. W druku.
Google Scholar
Korendo M. (2013). Językowa interpretacja świata w wypowiedziach osób z zespołem Aspergera. Kraków: Centrum Metody Krakowskiej.
Google Scholar
Korendo M. (2022). Diagnoza dymensjonalna zespołu Aspergera. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 29(2), 245–257.
Google Scholar
Nisbett R.E. (2010). Geografia myślenia: dlaczego ludzie Wschodu i Zachodu myślą inaczej?. Kultura i Edukacja, 3(77).
Google Scholar
Nowak K. (2015). Dymensjonalne podejście do zaburzeń osobowości – osobowość w DSM-5. Psychiatria, 12(2), 99–103.
Google Scholar
Nudel R., Christiani C.A., Ohland J., Uddin M.J., Hemager N., Ellersgaard D.V., Werge T. (2020). Language deficits in specific language impairment, attention‑deficit/hyperactivity disorder, and autism spectrum disorder: an analysis of polygenic risk. Autism Research, 13(3), 369–381.
Google Scholar
Rapin I., Allen D. (1983). Developmental language disorders: Nosologic considerations. In: U. Kirk (ed.), Neuropsychology of language, reading, and spelling (pp. 155–184). Amsterdam: Elsevier BV.
Google Scholar
Rounsaville B.J., Alarcón R.D., Andrews G., Jackson J.S., Kendell R.E., Kendler K. (2002). Basic nomenclature issues for DSM‑V. A research agenda for DSM‑V, 1–29.
Google Scholar
Trull T.J., Durrett C.A. (2005). Categorical and dimensional models of personality disorder. Annu. Rev. Clin. Psychol., 1, 355–380.
Google Scholar
Wing L. (1988). The Autistic Continuum. W: L. Wing (ed.), Aspects of Autism: biological research. (pp. 108–125). Londyn: Gaskell.
Google Scholar
Wing L. (1988). The continuum of autistic characteristics. In: E. Schopler, G.B. Mesibov (eds.), Diagnosis and assessment in autism (pp. 91–110). Boston, MA: Springer US.
Google Scholar
